در برزیل بانک ها مجبورند که یک چهارم سپرده های خود را به بخش های مربوط به صنایع کشاورزی وام بدهند
آرش پورابراهيمي: تقاضا برای غذا در جهان به خاطر رشد جمعیت و همچنین افزایش توان مالی افراد در اقتصادهای در حال ظهور روند رو به افزایش به خود گرفته است. در کشورهای برزیل، روسیه، هند و چین که جمعیت زیادی دارند و اقتصادهای آن ها نیز در حال رشد است و به اختصار کشورهای بریک (BRIC) نامیده می شوند، افزایش تولید محصولات کشاورزی به خاطر محدودیت منابع و ملاحظات زیست محیطی با مشکلاتی مواجه بوده و به همین خاطر بخش کشاورزی به یکی از اولویت های این کشورها تبدیل شده است. در همین حال بسیاری از دیگر اقتصادهای در حال توسعه نیز تلاش دارند تا امنیت غذایی کشورشان را تامین کنند و به همین خاطر تجربیات موفق گروه بریک در بخش عرضه محصولات کشاورزی می تواند برای دیگر کشورها مفید باشد.
آنچه باید در مورد بخش کشاورزی در جهان بدانید
- تولید محصولات غذایی در جهان تا سال 2030 باید به طور متوسط سالیانه 3 درصد افزایش یابد تا بتواند تقاضای رو به رشد که به خاطر رشد جمعیت، بهبود وضعیت اقتصادی کشورهای در حال توسعه و افزایش شهرنشینی در جهان ایجاد شده را برآورده سازد. برای تحقق این هدف افزایش بهره وری در صنعت کشاورزی باید به عنوان اصلی ترین هدف در نظر گرفته شود. سازمان ملل متحد انتظار دارد که جمعیت جهان تا سال 2050 از 7 میلیارد نفر فعلی به 9 میلیارد نفر خواهد رسید که 90 درصد این افزایش جمعیت جهان به کشورهای در حال توسعه مربوط می شود. رشد اقتصادی در این کشورهای پر جمعیت الگوی مصرف مواد غذایی در این کشور را از مصرف برنج و مصرف بیشتر مصرف تمایل یافته است.
- صنعت کشاورزی از نظر اکولوژیکی پایدار است به این معنی که عواقب زیست محیطی به همراه ندارد. همچنین ورود علم ژنتیک به آن بر افزایش بهره وری افزوده و بالاخره اینکه در سال های اخیر عرضه کنندگان کوچکتر نیز در کنار عرضه کنندگان بزرگ در تامین تقاضای بخش کشاورزی نقش داشته اند.
- اقتصادهای پیشرفته نقش قابل توجهی در تحقیقات مربوط به افزایش بهره وری در بخش کشاورزی داشته اند. این کشورها اکنون نیز اقداماتی را برای ارتقای بهره وری این بخش انجام می دهند و دولت های آن ها نیز به طور قابل توجهی از تحقیقات مربوط به بخش کشاورزی حمایت می کنند. دیگر اقدامات حمایتی اقتصادهای توسعه یافته از بخش کشاورزی شامل ارتقای شیوه های جدید کشاورزی و تقویت زیرساخت های روستایی می شود.
- با اینکه موفقیت های قابل توجهی در بهبود تولید محصولات کشاورزی بدست آمده اما هنوز هم زمینه های بسیاری برای افزایش عرضه وجود دارد. مدیریت بهتر محصولات، بهبود زیرساخت ها برای دسترسی به بازارها و بهبود تکنولوژی تولید همچنان می توانند به افزایش بهره وری کمک کنند.
اقدامات کشورهای در حال توسعه برای رشد تولید
چین: از سال 2004 یعنی از زمانی که دولت چین محدودیت های مربوط به سرمایه گذاری خارجی در بخش خرده فروشی را کاهش داد، این کشور شاهد رشد چشمگیر تعداد سوپرمارکت های بزرگ بوده است. افزایش درآمد و شهرنشینی در چین نیز به ارتقای سبک زندگی همسو با فروشگاه های بزرگ کمک کرده است. در همین حال موفقیت فروشگاه های زنجیره ای در چین به بهای فروش محصولات کشاورزی در بازاری رقابتی تر و بازتر تمام شد. در همین حال دولت برای اینکه کسب و کارهای کوچک تر از بازار محصولات کشاورزی بی بهره نمانند اقداماتی را انجام داد به طوری که برنامه ای با عنوان اتصال کشاورزی به سوپرمارکت ها از سال 2007 توسط وزارت کشاورزی چین به اجرا رسید. از زمان اجرای این طرح، چندین فروشگاه بزرگ مدل های خرید محصولات خوراکی خود را با مورد بازبینی قرار داده اند تا اطمینان حاصل کنند که تولیدکنندگان محلی همچنان می توانند نقش مهمی در عرضه محصولات خوراکی بازی می کنند. فروشگاه فرانسوی کارفور (Carrefour) از سال 2007 برنامه ای را برای خرید مستقیم محصولات کشاورزی از کشاورزان به کار گرفت. همچنین فروشگاه والمارت (Walmart) که بزرگترین خرده فروشی خارجی در چین محسوب می شود نیز محصولات کشاورزی خود را به طور مستقیم از کشاورزان محلی تامین می کند. فروشگاه زنجیره ای وومی (Wumei) نیز که در میان فروشگاه های داخلی در چین بیشترین رشد را دارد از سال 2009 برنامه خرید مستقیم محصولات کشاورزی از کشاورزان را به اجرا رسانده است. هدف دولت چین از به کار گرفتن برنامه ای برای ارتباط فروشگاه های بزرگ و کشاورزان این بوده که از سویی محصولات کشاورزی با بهای نسبتا ارزان تر در اختیار مصرف کنندگان قرار گیرد و از سوی دیگر سهم منصفانه تری از فروش محصولات کشاورزی به کشاورزان برسد. در همین حال سرمایه گذاری در بخش کشاورزی چین نیز شتاب بیشتری گرفته به طوری که رشد آن از 8 درصد در سال 2005 به 10 درصد در سال 2011 رسیده است. همچنین میزان رشد هزینه های بخش عمومی مربوط به تحقیقات کشاورزی نیز از 16 درصد در سال 2000 تا 2009 به 20 درصد در سال 2010 رسیده است.
روسیه: روسیه برای افزایش میزان تولید محصولات کشاورزی از مکانیزم دخالت در بازار استفاده کرده به طوری که سیاست تثبیت قیمت یکی از راهکارهای حمایت از کشاورزان در روسیه محسوب می شود. روسیه صندوق دخالت در بازار محصولات را در سال 2001 ایجاد کرد که این صندوق وظیفه خرید محصولات مازاد برای جهت افزایش قیمت در شرایطی که قیمت افت می کند را بر عهده دارد تا از این طریق از کشاورزان و دامداران حمایت کند. در مکانیزم دولت روسیه بیشینه و کمینه قیمت توسط دولت تعیین می شود تا تنها قیمت در این محدوده نوسان کند. مکانیزم دخالت دولت تنها متوجه کشاورزان می شود به این معنی که دولت محصولات را به طور مستقیم از کشاورزان خریداری می کند و بازرگانان و واسطه ها طرف معامله دولت قرار نمی گیرند. همچنین اگر قیمت به مقادیری فراتر از سطح تعیین شده توسط دولت برسد، دولت اقدام به فروش محصولات کشاورزی که پیش تر خریداری شده اند می کند. در این شرایط کشاورزان می توانند کالایی که به صندوق دخالت در بازار محصولات فروخته اند را بار دیگر خریداری کنند و البته باید بهای کمی را نیز برای انبار و بیمه محصولات بپردازند. همچنین دولت روسیه در شرایطی که احساس کند امنیت غذایی کشور تهدید می شود از دخالت در تجارت خارجی محصولات کشاورزی اجتناب نمی کند که نمونه آن در بازار وضع محدودیت صادراتی برای بازار گندم مشاهده شده است.
هند: مطالعات گوناگون نشان داده اند استفاده بیش از حد از کود و موادی که به حاصلخیزی خاک کمک می کنند بر کیفیت خاک اثر منفی می گذارد و همچنین بر سلامت انسان ها و حیوانات نیز بی تاثیر نیست. دولت هند برای حل این معضل، برنامه کارت سلامت خاک را از سال 2009 اجرا کرده است. این برنامه آنالیزهای پیشرفته و پرتعدادی از خاک ها انجام می شود تا تاثیر کودها و دیگر افزودنی ها بر کیفیت خاک ها مورد آزمون قرار بگیرد و کودهای بی ضرر شناسایی شوند. در این طرح 500 لابراتوار آنالیز خاک به همراه 250 لابراتوار سیار در سرتاسر هند به کار گرفته شده اند. لابراتوارهایی که در این طرح مشارکت دارند کارتی به نام کارت "سلامت خاک" را برای کشاورزان صادر می کنند که در آن کیفیت خاک آن ها و ویژگی های مربوط به آن ذکر شده است. همچنین در این کارت متناسب با ویژگی های خاک هر کشاورز، توصیه های عملی برای کاشت محصولات مختلف در خاک ارایه شده است. دولت هند قصد دارد این برنامه را تا پایان سال 2013 برای هر کشاورز عملی کند. برنامه ای که انتظار می رود تاثیر قابل ملاحظه بر رشد آگاهی کشاورزان و در نتیجه بهره وری کشاورزی در هند داشته باشد. دولت هند در همین حال تلاش می کند تا استفاده از کودهای ارگانیک در کشاورزی هند را توسعه دهد.
برزیل: حمایت مالی از بخش کشاورزی یکی از راهکارهایی است که دولت برزیل برای حمایت از بخش کشاورزی به کار گرفته است برای مثال در این کشور بانک ها مجبورند که یک چهارم سپرده های خود را به بخش های مربوط به صنایع کشاورزی وام بدهند آن هم با نرخ سودی که توسط دولت تعیین می شود. علاوه بر این، دولت برزیل طرحی را برای بیمه مناطق روستایی آغاز کرده که در آن کشاورزان و دامداران در مقابل زیان های ناشی از مشکلات آب و هوایی مانند خشکسالی بیمه می شوند. همچنین دولت برزیل مشغول توسعه طرحی است که کشاورزی و دامداری در مناطق جنگلی را توسعه دهد. تحقیقات ژنتیک برای رشد عرضه در برزیل به کار گرفته شده اند. دولت برزیل تلاش کرده تا با اصلاحات ژنتیک بخش کشاورزی را در مقابل شرایط آب و هوایی سخت تر مقاوم سازد. نمونه موفق اصلاحات ژنتیکی مربوط به میوه سیب می شود چرا که برزیل توانست از طریق اصلاحات ژنتیک تولید سیب خود را به حدی افزایش دهد که از یک واردکننده سیب از آرژانتین به یک صادر کننده تبدیل شود. سیاستی که برزیل در بخش کشاورزی به کار گرفت یک سیاست ترکیبی است که در آن به طور همزمان ارتقای تکنولوژی، حمایت مالی و زیر ساختی به کار گرفته شده اند.
آرش پورابراهيمي: تقاضا برای غذا در جهان به خاطر رشد جمعیت و همچنین افزایش توان مالی افراد در اقتصادهای در حال ظهور روند رو به افزایش به خود گرفته است. در کشورهای برزیل، روسیه، هند و چین که جمعیت زیادی دارند و اقتصادهای آن ها نیز در حال رشد است و به اختصار کشورهای بریک (BRIC) نامیده می شوند، افزایش تولید محصولات کشاورزی به خاطر محدودیت منابع و ملاحظات زیست محیطی با مشکلاتی مواجه بوده و به همین خاطر بخش کشاورزی به یکی از اولویت های این کشورها تبدیل شده است. در همین حال بسیاری از دیگر اقتصادهای در حال توسعه نیز تلاش دارند تا امنیت غذایی کشورشان را تامین کنند و به همین خاطر تجربیات موفق گروه بریک در بخش عرضه محصولات کشاورزی می تواند برای دیگر کشورها مفید باشد.
آنچه باید در مورد بخش کشاورزی در جهان بدانید
- تولید محصولات غذایی در جهان تا سال 2030 باید به طور متوسط سالیانه 3 درصد افزایش یابد تا بتواند تقاضای رو به رشد که به خاطر رشد جمعیت، بهبود وضعیت اقتصادی کشورهای در حال توسعه و افزایش شهرنشینی در جهان ایجاد شده را برآورده سازد. برای تحقق این هدف افزایش بهره وری در صنعت کشاورزی باید به عنوان اصلی ترین هدف در نظر گرفته شود. سازمان ملل متحد انتظار دارد که جمعیت جهان تا سال 2050 از 7 میلیارد نفر فعلی به 9 میلیارد نفر خواهد رسید که 90 درصد این افزایش جمعیت جهان به کشورهای در حال توسعه مربوط می شود. رشد اقتصادی در این کشورهای پر جمعیت الگوی مصرف مواد غذایی در این کشور را از مصرف برنج و مصرف بیشتر مصرف تمایل یافته است.
- صنعت کشاورزی از نظر اکولوژیکی پایدار است به این معنی که عواقب زیست محیطی به همراه ندارد. همچنین ورود علم ژنتیک به آن بر افزایش بهره وری افزوده و بالاخره اینکه در سال های اخیر عرضه کنندگان کوچکتر نیز در کنار عرضه کنندگان بزرگ در تامین تقاضای بخش کشاورزی نقش داشته اند.
- اقتصادهای پیشرفته نقش قابل توجهی در تحقیقات مربوط به افزایش بهره وری در بخش کشاورزی داشته اند. این کشورها اکنون نیز اقداماتی را برای ارتقای بهره وری این بخش انجام می دهند و دولت های آن ها نیز به طور قابل توجهی از تحقیقات مربوط به بخش کشاورزی حمایت می کنند. دیگر اقدامات حمایتی اقتصادهای توسعه یافته از بخش کشاورزی شامل ارتقای شیوه های جدید کشاورزی و تقویت زیرساخت های روستایی می شود.
- با اینکه موفقیت های قابل توجهی در بهبود تولید محصولات کشاورزی بدست آمده اما هنوز هم زمینه های بسیاری برای افزایش عرضه وجود دارد. مدیریت بهتر محصولات، بهبود زیرساخت ها برای دسترسی به بازارها و بهبود تکنولوژی تولید همچنان می توانند به افزایش بهره وری کمک کنند.
اقدامات کشورهای در حال توسعه برای رشد تولید
چین: از سال 2004 یعنی از زمانی که دولت چین محدودیت های مربوط به سرمایه گذاری خارجی در بخش خرده فروشی را کاهش داد، این کشور شاهد رشد چشمگیر تعداد سوپرمارکت های بزرگ بوده است. افزایش درآمد و شهرنشینی در چین نیز به ارتقای سبک زندگی همسو با فروشگاه های بزرگ کمک کرده است. در همین حال موفقیت فروشگاه های زنجیره ای در چین به بهای فروش محصولات کشاورزی در بازاری رقابتی تر و بازتر تمام شد. در همین حال دولت برای اینکه کسب و کارهای کوچک تر از بازار محصولات کشاورزی بی بهره نمانند اقداماتی را انجام داد به طوری که برنامه ای با عنوان اتصال کشاورزی به سوپرمارکت ها از سال 2007 توسط وزارت کشاورزی چین به اجرا رسید. از زمان اجرای این طرح، چندین فروشگاه بزرگ مدل های خرید محصولات خوراکی خود را با مورد بازبینی قرار داده اند تا اطمینان حاصل کنند که تولیدکنندگان محلی همچنان می توانند نقش مهمی در عرضه محصولات خوراکی بازی می کنند. فروشگاه فرانسوی کارفور (Carrefour) از سال 2007 برنامه ای را برای خرید مستقیم محصولات کشاورزی از کشاورزان به کار گرفت. همچنین فروشگاه والمارت (Walmart) که بزرگترین خرده فروشی خارجی در چین محسوب می شود نیز محصولات کشاورزی خود را به طور مستقیم از کشاورزان محلی تامین می کند. فروشگاه زنجیره ای وومی (Wumei) نیز که در میان فروشگاه های داخلی در چین بیشترین رشد را دارد از سال 2009 برنامه خرید مستقیم محصولات کشاورزی از کشاورزان را به اجرا رسانده است. هدف دولت چین از به کار گرفتن برنامه ای برای ارتباط فروشگاه های بزرگ و کشاورزان این بوده که از سویی محصولات کشاورزی با بهای نسبتا ارزان تر در اختیار مصرف کنندگان قرار گیرد و از سوی دیگر سهم منصفانه تری از فروش محصولات کشاورزی به کشاورزان برسد. در همین حال سرمایه گذاری در بخش کشاورزی چین نیز شتاب بیشتری گرفته به طوری که رشد آن از 8 درصد در سال 2005 به 10 درصد در سال 2011 رسیده است. همچنین میزان رشد هزینه های بخش عمومی مربوط به تحقیقات کشاورزی نیز از 16 درصد در سال 2000 تا 2009 به 20 درصد در سال 2010 رسیده است.
روسیه: روسیه برای افزایش میزان تولید محصولات کشاورزی از مکانیزم دخالت در بازار استفاده کرده به طوری که سیاست تثبیت قیمت یکی از راهکارهای حمایت از کشاورزان در روسیه محسوب می شود. روسیه صندوق دخالت در بازار محصولات را در سال 2001 ایجاد کرد که این صندوق وظیفه خرید محصولات مازاد برای جهت افزایش قیمت در شرایطی که قیمت افت می کند را بر عهده دارد تا از این طریق از کشاورزان و دامداران حمایت کند. در مکانیزم دولت روسیه بیشینه و کمینه قیمت توسط دولت تعیین می شود تا تنها قیمت در این محدوده نوسان کند. مکانیزم دخالت دولت تنها متوجه کشاورزان می شود به این معنی که دولت محصولات را به طور مستقیم از کشاورزان خریداری می کند و بازرگانان و واسطه ها طرف معامله دولت قرار نمی گیرند. همچنین اگر قیمت به مقادیری فراتر از سطح تعیین شده توسط دولت برسد، دولت اقدام به فروش محصولات کشاورزی که پیش تر خریداری شده اند می کند. در این شرایط کشاورزان می توانند کالایی که به صندوق دخالت در بازار محصولات فروخته اند را بار دیگر خریداری کنند و البته باید بهای کمی را نیز برای انبار و بیمه محصولات بپردازند. همچنین دولت روسیه در شرایطی که احساس کند امنیت غذایی کشور تهدید می شود از دخالت در تجارت خارجی محصولات کشاورزی اجتناب نمی کند که نمونه آن در بازار وضع محدودیت صادراتی برای بازار گندم مشاهده شده است.
هند: مطالعات گوناگون نشان داده اند استفاده بیش از حد از کود و موادی که به حاصلخیزی خاک کمک می کنند بر کیفیت خاک اثر منفی می گذارد و همچنین بر سلامت انسان ها و حیوانات نیز بی تاثیر نیست. دولت هند برای حل این معضل، برنامه کارت سلامت خاک را از سال 2009 اجرا کرده است. این برنامه آنالیزهای پیشرفته و پرتعدادی از خاک ها انجام می شود تا تاثیر کودها و دیگر افزودنی ها بر کیفیت خاک ها مورد آزمون قرار بگیرد و کودهای بی ضرر شناسایی شوند. در این طرح 500 لابراتوار آنالیز خاک به همراه 250 لابراتوار سیار در سرتاسر هند به کار گرفته شده اند. لابراتوارهایی که در این طرح مشارکت دارند کارتی به نام کارت "سلامت خاک" را برای کشاورزان صادر می کنند که در آن کیفیت خاک آن ها و ویژگی های مربوط به آن ذکر شده است. همچنین در این کارت متناسب با ویژگی های خاک هر کشاورز، توصیه های عملی برای کاشت محصولات مختلف در خاک ارایه شده است. دولت هند قصد دارد این برنامه را تا پایان سال 2013 برای هر کشاورز عملی کند. برنامه ای که انتظار می رود تاثیر قابل ملاحظه بر رشد آگاهی کشاورزان و در نتیجه بهره وری کشاورزی در هند داشته باشد. دولت هند در همین حال تلاش می کند تا استفاده از کودهای ارگانیک در کشاورزی هند را توسعه دهد.
برزیل: حمایت مالی از بخش کشاورزی یکی از راهکارهایی است که دولت برزیل برای حمایت از بخش کشاورزی به کار گرفته است برای مثال در این کشور بانک ها مجبورند که یک چهارم سپرده های خود را به بخش های مربوط به صنایع کشاورزی وام بدهند آن هم با نرخ سودی که توسط دولت تعیین می شود. علاوه بر این، دولت برزیل طرحی را برای بیمه مناطق روستایی آغاز کرده که در آن کشاورزان و دامداران در مقابل زیان های ناشی از مشکلات آب و هوایی مانند خشکسالی بیمه می شوند. همچنین دولت برزیل مشغول توسعه طرحی است که کشاورزی و دامداری در مناطق جنگلی را توسعه دهد. تحقیقات ژنتیک برای رشد عرضه در برزیل به کار گرفته شده اند. دولت برزیل تلاش کرده تا با اصلاحات ژنتیک بخش کشاورزی را در مقابل شرایط آب و هوایی سخت تر مقاوم سازد. نمونه موفق اصلاحات ژنتیکی مربوط به میوه سیب می شود چرا که برزیل توانست از طریق اصلاحات ژنتیک تولید سیب خود را به حدی افزایش دهد که از یک واردکننده سیب از آرژانتین به یک صادر کننده تبدیل شود. سیاستی که برزیل در بخش کشاورزی به کار گرفت یک سیاست ترکیبی است که در آن به طور همزمان ارتقای تکنولوژی، حمایت مالی و زیر ساختی به کار گرفته شده اند.
نظر شما